Nevrotik kişilikler, duygularını düzenlemekte ve sakin kalmakta zorluk yaşayan, kaygı seviyesi yüksek, sosyal ilişkilerde sorunlar çıkaran ve kendilerine güveni az olan kişilerdir. Psikolojik bir rahatsızlık olarak tanımlanır ve tedavi edilebilir. Genellikle bir kişinin düşünce, duygu ve davranışlarında belirgin bir anksiyete veya stresin varlığına işaret eder. Nevrotik kişilik özellikleri genellikle kişinin başkalarıyla ilişkilerinde, iş performansında ve genel yaşam kalitesinde zorluklara neden olabilir. Bu durum, bireyin içsel çatışmalarının, obsesyonların veya yoğun endişelerinin belirgin bir şekilde ortaya çıkmasıyla karakterizedir.
Nedenleri kesin olarak bilinmese de genetik, biyolojik, psikolojik ve çevresel faktörlerin etkili olduğu düşünülmektedir. Bazı araştırmalar Nevrotik kişilik özelliğinin ailede kalıtımla geçebileceğini göstermiştir. Belirtileri şunlardır:
- Duygusal belirtiler: Nevrotik kişiliklere sahip bireyler genellikle anksiyete ve endişe duygularını yoğun bir şekilde yaşarlar. Küçük sorunlar bile büyük bir stres kaynağı haline gelebilir. Duygularını kontrol etmekte ve ifade etmekte zorlanırlar. Duygusal istikrarsızlık, ruh hali dalgalanmaları, depresyon, panik atak, fobi, obsesif-kompulsif bozukluk, somatoform bozukluk gibi psikolojik rahatsızlıklara yatkın olurlar.
- Davranışsal belirtiler: Nevrotik kişilik bozukluğu olan kişiler, uyumsuz, savunmacı, saldırgan, bağımlı, kaçıngan, mükemmeliyetçi, erteleme, aşırı yeme, aşırı içme, sigara içme, uyuşturucu kullanma gibi zararlı veya uygun olmayan davranışlar sergileyebilirler. Davranışlarını değiştirmekte veya düzeltmekte zorlanırlar. Stresle başa çıkmak için sağlıksız veya yetersiz stratejiler kullanırlar. Sosyal ilişkilerde sorunlar yaşarlar. Başkalarıyla iletişim kurmakta, güven oluşturmakta, empati kurmakta, işbirliği yapmakta, çatışma çözmekte güçlük çekerler. Başkalarının onayını, beğenisini, ilgisini, sevgisini ararlar, ancak bunları elde edemediklerinde hayal kırıklığına uğrarlar. Kendilerini yetersiz, değersiz, reddedilmiş, yalnız, anlaşılmaz hissederler.
- Bilişsel belirtiler: Nevrotik kişilik bozukluğu olan kişiler, olumsuz, irrasyonel, gerçekçi olmayan, çarpıtılmış veya sabit düşüncelere sahiptirler. Kendileri, başkaları ve dünya hakkında yanlış veya aşırı yargılarda bulunurlar. Kendilerini eleştirirler, suçlarlar, küçümserler. Başkalarının onları eleştirdiğini, suçladığını, küçümsediğini düşünürler. Dünyayı tehlikeli, tehditkar, adaletsiz, anlamsız olarak algılarlar. Sorunları çözmekte, karar vermekte, plan yapmakta, hedef belirlemekte, öncelik sıralamakta zorlanırlar. Dikkatlerini toplamakta, odaklanmakta, hatırlamakta, öğrenmekte güçlük çekerler. Sürekli endişelenirler, kuruntulara kapılırlar, felaket senaryoları üretirler.
Nevrotik kişilik bozukluğunun tedavisinde, terapi ve ilaç tedavisi birlikte kullanılabilir.
Terapi, nevrotik kişilik bozukluğunun nedenlerini, belirtilerini, etkilerini ve başa çıkma yollarını anlamaya ve değiştirmeye yönelik bir süreçtir. Terapi, bireysel, grup veya aile terapisi şeklinde uygulanabilir. Terapinin amacı, nevrotik kişilik bozukluğu olan kişilerin duygularını tanıma, ifade etme, yönetme ve düzenleme becerilerini geliştirmek, kaygılarını azaltmak, stresle başa çıkmak için sağlıklı stratejiler öğretmek, olumsuz düşünceleri fark etme, sorgulama, değiştirme ve yerine olumlu düşünceler koyma becerilerini kazandırmak, kendine güven, özsaygı, özgüven, öz kontrol gibi kişisel özellikleri artırmak, sosyal becerileri, iletişim becerileri, problem çözme becerileri, karar verme becerileri gibi yaşamsal becerileri geliştirmek, kişilerarası ilişkileri iyileştirmek, yaşam kalitesini yükseltmektir. Terapi yöntemleri arasında bilişsel davranışçı terapi, psikodinamik terapi, insan-merkezli terapi, varoluşçu terapi, gestalt terapi, aile terapisi, grup terapisi gibi farklı yaklaşımlar bulunmaktadır. Terapi süreci, kişinin ihtiyaçlarına, hedeflerine, tercihlerine, beklentilerine göre şekillenir. Terapi sürecinde, kişi ile terapist arasında güven, saygı, işbirliği, uyum, empati gibi unsurlar önemlidir. Terapi süreci, kişinin kendini tanıma, anlama, kabul etme, değiştirme ve geliştirme yolculuğudur.
Her ne kadar ilaç tedavisi birçok durumda etkili olsa da, her bireyin ihtiyaçları farklıdır ve her durum için aynı ilaç tedavisi uygun olmayabilir. İlaç tedavisi genellikle bir uzman tarafından reçete edilmelidir ve kişinin durumu düzenli olarak izlenmelidir. İlaç tedavisi genellikle belirli semptomları hafifletmek için kullanılır, ancak tamamen iyileştirme garantisi yoktur. Bu nedenle, ilaç tedavisi genellikle diğer terapötik yaklaşımlarla birlikte kullanılarak en etkili sonuçlar elde edilmeye çalışılır.
